Z inicjatywy ks. Józefa Hojnowskiego, proboszcza Parafii Wszystkich Świętych w krakowskiej Górce Kościelnickiej, powstał nietypowa nekropolia – cmentarz krzyży. Zgromadzone są tam dawne krzyże cmentarne.
Cmentarz Krzyży
Krzyże. Duże i małe. Metalowe i drewniane. Kamienne i betonowe. Nietypowe miejsce – wąwóz prowadzący do drewnianego kościółka zabytkowego. Stawiane także wokół ogrodzenia świątyni i cmentarza. Krzyże, które znajdują się w wąwozie, zaczął stawiać jeszcze przed rokiem 2000 ks. kanonik Józef Hojnowski, emerytowany proboszcz, dla którego miejsce to jest szczególnym symbolem Męki Pańskiej.
Pierwszy krzyż ksiądz Józef Hojnowski zabrał z cmentarnego śmietnika, gdzie zostały wyrzucone przez ludzi, którzy usunęli je z grobów, wymieniając na „nowszy model”. Księdzu Hojnowskiemu zrobiło się żal tego pierwszego krzyża – i tak zaczął je zbierać. Obecnie jest ich około 200.
Cmentarz Krzyży jest miejscem nietypowym, ponieważ ma on pewne podobieństwo do Góry Grabarki czy Góry Krzyży na Litwie, gdzie tych znaków Męki Pańskiej jest o wiele więcej, bo tysiące. Jednak czy tu w Polsce, czy tam na Litwie, krzyże są symbolem wiary i nadziei.
Na tej niezwykłej nekropolii nieopodal wejścia na dziedziniec kościelny znajduje się grota zbudowana z fragmentów nagrobków. Właściwie nie był to dziedziniec, ale cmentarz przykościelny. Podczas prac związanych z doprowadzeniem prądu do dzwonnicy odkryto tu ludzkie szczątki.
Ksiądz kanonik Stanisław Palichleb, obecny proboszcz pełniący posługę w tym miejscu od dwunastu lat, podkreśla: „Obecnie od pięciu lat (od mniej więcej 2015 roku) nie pojawiają się żadne nowe krzyże na Cmentarzu Krzyży. Z jakiego powodu? Ks. Hojnowski jest już emerytem, który ze względu na swoje lata nie ma sił się tym zajmować. Ja z kolei z racji obowiązków duszpasterskich wynikających z opieki nad dwoma kościołami i jedną kaplicą filialną nie mam kiedy się tym zajmować, gdyż i troska o już przebywające na nietypowym cmentarzu krzyży nagrobnych jest czasochłonna – cześć z nich trzeba poprawić, poddać renowacji, a część po prostu niszczy się i nie można ich uratować”.
Cmentarz Góra Kościelnicka
W północno-wschodniej części Krakowa, w Dzielnicy XVIII Nowa Huta, założono w 1829 roku na Górce Kościelnickiej (dawna wieś o takiej samej nazwie) cmentarz leżący na terenie Parafii Wszystkich Świętych z przeznaczeniem dla parafian Węgrzynowic, Kościelnik, Cła i Wolicy.
Kościelniki było osiedlem Nowej Huty wchodzącym w skład XVII dzielnicy, najdalej położonej od centrum Krakowa. Od Rynku Głównego do tej części miasta to zaledwie 17 km. O wsi Górka Kościelnicka mówią już zapisy w parafialnych dokumentach z XIV wieku. Kiedyś nazywano ową miejscowość Górką Wrzodową – za sprawą siedemnastowiecznego obrazu Madonny w ołtarzu głównym kościoła parafialnego pw. Wszystkim Świętych. Modlitwa do Niej (Maryi) pozwoliła ustrzec się choroby i śmierci od zarazy dziesiątkującej mieszkańców Krakowa i okolic.
Na cmentarzu przykościelnym znajdują się groby właścicieli Węgrzynowic – rodziny Zapalskich (Józefa – powstańca listopadowego żyjącego w latach 1805-1878, jego syna Józefa żyjącego w latach 1849-1887 i córki Marii) oraz grób Potockich i Wodzickich z zachowaną tablicą nagrobną Stefana hrabiego Potockiego (żyjącego w latach 1820-1891).
Cmentarz powstał w 1920 roku, kiedy to ustała możliwość pochówku przy kościele. Jak stwierdza obecny proboszcz – ks. kanonik Stanisław Palichleb – „pierwsze pochówki w tym miejscu sięgają czasów potopu szwedzkiego. Nazwiska niektórych mieszkańców Górki mają skandynawski rodowód, więc to może potomkowie Szwedów, którzy pozostali na ziemiach polskich. W tej kwaterze ułożono części demontowanych nagrobków. Cmentarz zajmuje około 1 ha; znajduje się na nim ponad 500 grobów. Pośrodku nekropolii stoi kaplica, w której ścianę wmurowano tablicę upamiętniającą parafian poległych w latach 1914-1920 oraz 1939-1945. Wewnątrz kaplicy jest nagrobek upamiętniający wieloletniego proboszcza tutejszej parafii, ks. Józefa Oleksego. Spoczywają tu parafianie, w tym kapitan Wojska Polskiego, Jakub Mitkowski (uczestnik powstania listopadowego).
W skład tego miejsca wchodzi także Cmentarz Wojenny nr 393 – Górka Kościelnicka, który jest austriackim cmentarzem wojennym z okresu I wojny światowej, wybudowanym przez Oddział Grobów Wojennych C. i K. Komendantury Wojskowej w Krakowie; leży na terenie okręgu XI Twierdza Kraków. Cmentarz ten jest położony po północno-zachodniej stronie drewnianego kościoła Wszystkich Świętych przy ul. Podbiałowej 6.
Na cmentarzu pochowano poległych między 17 a 20 grudnia 1914 roku 42 żołnierzy austrowęgierskich, z których jedynie 27 znamy z nazwiska. Służyli oni w 5. i 66. pułku piechoty, 1., 18. i 27. batalionie strzelców polowych, 14. pułku haubic polowych, a także w 2. i 3. pułku armat polowych. Projektantem nekropolii stał się Hans Mayr (projektant większości cmentarzy wojennych w Galicji). Miejsce oznaczone jest murowaną ścianą, która w centralnym punkcie została przyozdobiona płaskorzeźbą przedstawiającą czapkę żołnierską na wieńcu. Po bokach widnieją dwa obeliski, a u podnóża ściany znajduje się zbiorowa mogiła żołnierska.
Kościół Wszystkich Świętych w Górce Kościelnickiej
W skład parafii Wszystkich Świętych w Górce Kościelnickiej wchodzą trzy świątynie: kaplica p.w. Matki Boskiej Częstochowskiej w Wolicy, nowy kościół p.w. św. Józefa przy ul. Dybowskiego 2b (Kościelniki, tu znajduje się nowa plebania) oraz wspomniany drewniany kościół, przy którym znajduje się nekropolia krzyży na Górze Kościelnickiej na ul. Podbiałowej 6.
Zabytkowy kościół drewniany przy ul. Dybowskiego 2b, przy którym jest Cmentarz Krzyży, w obecnej dzielnicy XVIII Nowa Huta, a dawnej wsi Górka Kościelenicka, znajduje się w północno-wschodniej części Krakowa i jest częścią Małopolskiego Szlaku Architektury Drewnianej. Pierwszy kościół powstał tutaj przypuszczalnie w XIV wieku. Obecną – zabytkową, drewnianą – świątynię na ul. Podbiałowej 6 wybudowano w latach 1646-1648 z inicjatywy i fundacji Barbary Morsztynowej, właścicielki Kościelnik. Początkowo był to zbór kalwiński. Świątynia została konsekrowana w 1698 roku. W 1777 miała miejsce jej przebudowa, a gruntowny remont odbył się w latach 1994-2000. W roku 1823 postawiono ufundowaną przez hrabiego Józefa Wodzickiego dzwonnicę bramną. W krypcie pod kościołem znajdują się szczątki, które są prawdopodobnie grobami dawnych proboszczów.
W ołtarzu głównym jest siedemnastowieczny obraz Matki Boskiej Anielskiej, a w ołtarzach bocznych obrazy: Serce Jezusa (datowany na lata 1952-1956) oraz Chrystus i Samarytanka (z XVIII wieku). W świątyni znajduje się rokokowa ambona i barokowa chrzcielnica. Nieopodal kościoła znajduje się stara plebania z 1881 roku.
Opracowanie: D.M.